“จุดวาบไฟ” หรือ Flash Point เป็นค่าที่บ่งบอกถึงอุณหภูมิต่ำสุดที่ของเหลวสามารถระเหยออกมาเป็นไอเพียงพอให้ติดไฟได้เมื่อสัมผัสกับประกายไฟหรือเปลวไฟจากภายนอก ถือเป็นข้อมูลพื้นฐานที่สำคัญในการประเมิน ความไวไฟ (Flammability) และ ความปลอดภัยในการจัดเก็บหรือขนส่งสารเคมี

ค่า Flash Point เป็นปัจจัยหลักที่ใช้จำแนกประเภทของของเหลวไวไฟ เช่น น้ำมันเชื้อเพลิง ตัวทำละลาย หรือเคมีภัณฑ์ในอุตสาหกรรมต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็น ปิโตรเคมี สีและเคลือบผิว พลาสติก หรือเวชภัณฑ์ การทราบค่า Flash Point จึงเป็นสิ่งจำเป็นในการควบคุมความปลอดภัยและป้องกันการเกิดอุบัติเหตุจากเพลิงไหม้ในโรงงาน

Flash Point (จุดวาบไฟ) คืออะไร

Flash Point หรือ จุดวาบไฟ หมายถึง อุณหภูมิต่ำสุดที่ของเหลวสามารถระเหยออกมาเป็นไอจนมีความเข้มข้นเพียงพอให้เกิดการติดไฟได้ เมื่อมีแหล่งจุดติด เช่น อากาศในสัดส่วนที่พอดี เปลวไฟหรือประกายไฟภายนอก

กล่าวอีกนัยหนึ่ง Flash Point คือ อุณหภูมิที่ไอของของเหลวเริ่มติดไฟได้ชั่วขณะ แต่ยังไม่สามารถเผาไหม้อย่างต่อเนื่อง ต่างจาก “Fire Point (จุดติดไฟ)” ซึ่งเป็นอุณหภูมิที่ของเหลวสามารถลุกไหม้อย่างต่อเนื่องได้

ค่า Flash Point มักถูกใช้เป็นเกณฑ์สำคัญในการประเมินความไวไฟและความปลอดภัยของสารเคมี โดยเฉพาะในของเหลวประเภทน้ำมัน ตัวทำละลาย และผลิตภัณฑ์เคมีภัณฑ์ต่าง ๆ ทั้งนี้ ของเหลวที่มี Flash Point ต่ำมักถือว่ามีความเสี่ยงสูงกว่า เนื่องจากสามารถติดไฟได้ง่ายแม้ในอุณหภูมิห้อง

ทำไมการวัดค่า Flash Point ถึงมีความสำคัญ

การวัดค่า Flash Point ถือเป็นขั้นตอนสำคัญในการประเมินความปลอดภัยของสารเคมีและผลิตภัณฑ์ที่ติดไฟได้ เพราะช่วยให้ผู้ประกอบการสามารถจัดการความเสี่ยงได้อย่างถูกต้อง ทั้งในด้านการผลิต การจัดเก็บ และการขนส่ง

• จัดหมวดหมู่สารเคมีตามระดับความเสี่ยงในการติดไฟ

การวัดค่าจุ Flash Point สามารถระบุว่าได้ว่าสารชนิดใดจัดอยู่ในกลุ่มไวไฟ (Flammable) หรือ ติดไฟได้ (Combustible) และจำแนกระดับความเป็นอันตรายของสารเหล่านั้น การทราบค่า Flash Point ของสารระเหยได้ช่วยให้สามารถปฏิบัติตามข้อกำหนดด้านความปลอดภัย และป้องกันการเกิดอุบัติเหตุได้อย่างมีประสิทธิภาพ

• กำหนดมาตรการความปลอดภัย ในการจัดเก็บ ขนส่ง และใช้งานสารเคมี

เมื่อทราบค่า Flash Point ของสารเคมี จะสามารถกำหนดอุณหภูมิและสภาวะที่ปลอดภัยในการจัดเก็บและใช้งานได้ เช่น การควบคุมอุณหภูมิห้อง การเลือกภาชนะบรรจุที่เหมาะสม และการติดตั้งระบบระบายอากาศเพื่อลดการสะสมของไอระเหย

• ควบคุมคุณภาพผลิตภัณฑ์น้ำมันและเชื้อเพลิง

ในอุตสาหกรรมปิโตรเลียมและเคมี ค่า Flash Point ถูกใช้เพื่อตรวจสอบการปนเปื้อน (Contamination) หรือการปลอมปน (Adulteration) ของผลิตภัณฑ์ เนื่องจากเชื้อเพลิงและสารเคมีมักถูกขนส่งผ่านถังเก็บและท่อร่วมเดียวกัน จึงมีความเสี่ยงต่อการปนเปื้อนจากสารภายนอกที่อาจเปลี่ยนความเข้มข้นของผลิตภัณฑ์ได้

การวัดค่า Flash Point จึงเป็นวิธีสำคัญในการตรวจสอบความบริสุทธิ์ของผลิตภัณฑ์ หากค่าที่วัดได้แตกต่างจากค่ามาตรฐาน จะสามารถสรุปได้ว่าตัวอย่างมีการปนเปื้อนหรือถูกเปลี่ยนแปลงองค์ประกอบไป

• ป้องกันอุบัติเหตุจากการติดไฟหรือการระเบิด 

การควบคุมค่า Flash Point อย่างถูกต้องช่วยลดโอกาสเกิดอุบัติเหตุจากเพลิงไหม้หรือการระเบิดในกระบวนการผลิต ห้องทดลอง หรือคลังเก็บสารเคมี ซึ่งไม่เพียงป้องกันความเสียหายต่อทรัพย์สิน แต่ยังช่วยรักษาความปลอดภัยของบุคลากรในสถานที่ทำงานอีกด้วย

ด้วยเหตุนี้ ทำให้มีการพัฒนาเครื่อง Flash Point Analyzer OptiFlash PMCC จาก PAC ออกแบบมาเพื่อตอบสนองความต้องการด้านความสะดวกในการใช้งาน คุณภาพ และความปลอดภัยตามมาตรฐานปัจจุบัน สามารถตรวจจับ Flash Point ได้อย่างแม่นยำสูงสุดถึง 400 องศาเซลเซียส สำหรับผลิตภัณฑ์ปิโตรเลียม ไบโอดีเซล ตัวทำละลาย สารเคมี น้ำมันยางมะตอยเจือจาง อาหาร และเครื่องดื่ม ผ่านมาตรฐานการทดสอบ D93, ISO 2719, EN ISO 2719, IP 34, JIS K2265, และ GB/T 261

วิธีทดสอบค่า Flash Point ตามมาตรฐานสากล

การทดสอบค่า Flash Point เป็นขั้นตอนสำคัญที่ใช้ประเมินความไวไฟของของเหลวและสารเคมีต่าง ๆ โดยมีมาตรฐานการทดสอบที่ได้รับการยอมรับในระดับสากล เพื่อให้ผลการวัดมีความถูกต้องและสามารถเปรียบเทียบได้ในทุกอุตสาหกรรม

โดยทั่วไป การวัดค่า Flash Point แบ่งออกเป็น 2 วิธีหลัก ๆ ได้แก่

 

1. Closed Cup Method 

Closed Cup Method เป็นวิธีการทดสอบค่า Flash Point ที่ได้รับความนิยมมากที่สุดในอุตสาหกรรม เนื่องจากให้ผลการวัดที่ แม่นยำและสอดคล้องกับสภาวะจริงของการจัดเก็บของเหลว

การทดสอบจะทำใน ภาชนะปิดสนิท (Closed Cup) เพื่อลดการสูญเสียไอระเหยของสารระหว่างให้ความร้อน โดยตัวอย่างจะถูกเพิ่มอุณหภูมิอย่างคงที่ และมีการปล่อยเปลวไฟหรือประกายไฟเข้าไปเป็นช่วง ๆ เพื่อดูว่า ณ อุณหภูมิใดที่เกิดการวาบไฟ

ข้อดีของวิธีนี้คือสามารถควบคุมสภาพแวดล้อมได้ดี ไม่ได้รับผลกระทบจากอากาศภายนอก จึงให้ผลที่แม่นยำกว่าและปลอดภัยกว่า Open Cup Method เหมาะสำหรับการวัดของเหลวไวไฟ เช่น น้ำมันเชื้อเพลิง ตัวทำละลาย และเคมีภัณฑ์ที่มีความระเหยสูง

มาตรฐานการทดสอบที่ใช้ในกลุ่มนี้ ได้แก่

• ASTM D56 – Tag Closed Cup Tester
• ASTM D93 – Pensky-Martens Closed Cup Tester
• ASTM D3828 – Setaflash Small Scale Closed Cup
• ASTM D7236 – Abel Closed Cup Method
• IP 170 – Abel Closed Cup (Institute of Petroleum Standard)

 

2. Open Cup Method 

Open Cup Method ใช้เพื่อจำลองสถานการณ์การติดไฟของของเหลวที่หกหรือรั่วไหลในสภาวะเปิด เช่น แอ่งของเหลวที่หกบนพื้น โดยใช้ภาชนะเปิด (Open Cup) ในการให้ความร้อนกับตัวอย่างของเหลวอย่างต่อเนื่อง จากนั้นปล่อยเปลวไฟเหนือผิวของของเหลวเป็นระยะ เพื่อสังเกตว่า ณ อุณหภูมิใดที่ไอระเหยสามารถติดไฟได้

แม้ว่าวิธีนี้จะได้รับผลกระทบจากสภาพแวดล้อมภายนอก เช่น ลมหรือความชื้น แต่เหมาะอย่างยิ่งสำหรับการทดสอบของเหลวที่มีค่า Flash Point สูง เช่น น้ำมันเครื่อง (Lubricating Oil) สารหล่อลื่น (Lubricants) และยางมะตอย (Asphalt, Bitumen)

มาตรฐานการทดสอบที่ใช้ทั่วไปคือ

• ASTM D92 – Cleveland Open Cup (COC) Method

วิธีนี้ให้ผลการทดสอบที่เชื่อถือได้สำหรับการประเมินความปลอดภัยและคุณภาพของของเหลวหนืดหรือสารที่มีความทนไฟสูงในอุตสาหกรรมปิโตรเลียมและวัสดุก่อสร้าง

 

FAQ

Fire Point vs Flash Point แตกต่างกันอย่างไร?

แตกต่างกันตรงที่ Fire Point คือ อุณหภูมิต่ำสุดที่ไอระเหยของของเหลวไวไฟสามารถลุกไหม้อย่างต่อเนื่องได้ แม้แหล่งความร้อนหรือแหล่งจุดติดจะถูกนำออกไปแล้ว แต่ในกรณีของ Flash Point ไอระเหยจะติดไฟได้เพียงชั่วขณะเท่านั้น แต่ไม่สามารถรักษาการลุกไหม้ไว้ได้อย่างต่อเนื่อง

ความแตกต่างที่ชัดเจนระหว่าง Flash Point และ Fire Point คือ ทั้งสองค่าล้วนเริ่มจากอุณหภูมิต่ำสุดที่ทำให้เกิดการติดไฟ แต่ Fire Point จะมีค่าอุณหภูมิสูงกว่า Flash Point เสมอ เนื่องจากต้องใช้ความร้อนมากพอให้ไอของของเหลวเผาไหม้อย่างต่อเนื่องได้นั่นเอง โดยเครื่องทดสอบรุ่น OptiFlash COC สามารถทำการทดสอบค่าได้ทั้ง Flash Point และ Fire Point ได้ตามมาตรฐาน ASTM D92 

อย่างไรก็ตาม ทั้งสองค่ามีความสำคัญต่อการประเมินความปลอดภัยของสารเคมีและผลิตภัณฑ์น้ำมัน โดยเฉพาะในการกำหนดมาตรฐานการจัดเก็บและการขนส่งในอุตสาหกรรมปิโตรเคมี

 

สรุป

สรุปแล้ว Flash Point หรือ จุดวาบไฟ เป็นค่าพื้นฐานที่มีบทบาทสำคัญต่อความปลอดภัยในโรงงานและห้องปฏิบัติการ ช่วยให้สามารถประเมินระดับความไวไฟของของเหลวและสารเคมีได้อย่างถูกต้อง เพื่อกำหนดมาตรการควบคุมความปลอดภัยในการจัดเก็บ ขนส่ง และใช้งาน

ป้องกันการปนเปื้อน และลดความเสี่ยงจากการติดไฟที่อาจเกิดขึ้นในกระบวนการผลิต ด้วยเครื่อง Flash Point Analyzer OptiFlash Series จาก Chemical House & Lab Instrument Co., Ltd. บริษัทผู้นำด้านเครื่องมือวัดและระบบตรวจวัดอุตสาหกรรมครบวงจร เราจำหน่ายผลิตภัณฑ์ตั้งแต่เครื่องวิเคราะห์ ทดสอบ ตามมาตรฐาน และสำหรับงานวิจัย ไปจนถึงระบบดิจิทัลอัจฉริยะที่สามารถเชื่อมต่อกับโครงสร้างพื้นฐานของลูกค้าได้อย่างไร้รอยต่อ เพื่อสนับสนุนการผลิตที่มีประสิทธิภาพ แม่นยำ และเชื่อถือได้ในทุกขั้นตอน

นอกจากนี้ เรายังให้บริการหลังการขายอย่างครบวงจร ทั้งการบำรุงรักษา การสอบเทียบ และการซ่อมบำรุงโดยทีมงานมืออาชีพ เพื่อให้มั่นใจว่าเครื่องมือของท่านจะทำงานได้อย่างต่อเนื่องและมีประสิทธิภาพสูงสุด  เพราะความแม่นยำคือรากฐานของความสำเร็จในทุกอุตสาหกรรม

ติดต่อบริษัทได้ที่

Website: Chemical House & Lab Instrument Co., Ltd. 

E-mail: ptsales@chemihouse.com หรือ info@chemihouse.com 

Facebook : ch.chemicalhouse

LINE: @358ithsc

โทร: 02-184-4000